CECHY MAKROSKOPOWE
 Dojrzałe owocniki
|
Owocniki o średnicy 1,0-2,0 cm. Kuliste, u nasady – w okolicach zawiązki grzybniowej - często guzowate lub zrośnięte. Powierzchnia za młodu brudnobiała, jednak szybko ochrowa, brudnożółta do brudnobrązowej, często z wyraźnymi tonami bordowymi lub ciemnokarminowymi. Gładka, matowa, niekiedy sprawiająca wrażenie lekko filcowatej. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne o nieregularnych kształtach i chaotycznym przebiegu, często silnie wydłużone. U podstawy owocnika niemal zawsze tworzy się płonna kolumella. Najczęściej niewielka, półkolista ale czasem biegnąca przez cały owocnik – na ogół w jego centralnej części. Gleba w owocnikach niedojrzałych biało-szara, potem szaro-ochrowa, finalnie oliwkowo-brązowa, często z bordowymi odcieniami. Konsystencja owocnika elastyczna, sprężysta, w schyłkowym okresie dojrzałości miękka, nietrwała. Smak nieokreślony, zapach bardzo nieznaczny piwniczny, ziemisty. |
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki H.decorus
|
Perydium grube 200-450 μm, dwuwarstwowe. Subpellis pseudoparenchymatyczne, zbudowane z kulistych, grubościennych komórek o średnicy 10-30(55) μm. Suprapellis o zmiennej grubości 30-100 μm zbudowane z ciasno splecionych, grubościennych strzępek o średnicy 5-10(18) μm. Strzępki zabarwione intensywnie na żółto-brązowy kolor. Przebieg strzępek generalnie równoległy do powierzchni owocnika, ale miejscami czasem skośny, a nawet prostopadły. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, hialinowych strzępek o grubości 2-5 μm. Bazydia o średniej wielkości 30-50(65) x 5-10 μm, 1-3 zarodnikowe. Cylindryczne, wydłużone, często lekko maczugowate, wraz ze wzrostem zarodników kurczą się i wiotczeją. Bazydiole cienkościenne, wąsko cylindryczne 10-30 x 3-12 μm. W hymenium można zaobserwować pojedyncze brachybazydiole o grubszych ścianach, kulistym, główkowatym kształcie i wielkości 20-60 x 15-40 μm. Warstwa subhymenialna zbudowana z 1-3 rzędów wąsko owalnych do kulistych, grubościennych komórek o średnicy 10-30 μm. Zarodniki szerokoowalne do wąsko lancetowatych, grubościenne, wypełnione jedną dużą lub kilkoma mniejszymi kroplami. Otoczone grubymi, wyrazistymi fałdami perysporium, tworzącymi 3-5 grzebieni wyraźnie widocznych w zarodnikach ułożonych wertykalnie. Perysporium na krawędziach grzebieni najpierw gładkie, potem delikatnie ząbkowane, w późnych fazach dojrzałości mocno pofałdowane, falbaniaste. Zarówno zarodnik jak i perysporium najpierw hialinowe, potem bladożółte, dopiero w schyłkowej fazie dojrzałości żółto-brązowe do ciemnobrązowego. Brak charakterystycznego dla zarodników Hymenogaster apexu. Szczyty zarodników najczęściej obłe tępe, czasem łagodnie zaostrzone, niekiedy z niewielkim sutkowatym pseudoapexem. Wyrostek sterygmalny – apiculus - krótki wyraźny, gruby, cylindryczny 2-4 μm. Wielkość dojrzałych zarodników wraz z fałdami perysporium 20-30(35) x 10-20(25) μm, średnio 24 x 18 μm, Q=1,2-2,0, Qm=1,4. Brak zarodników anormatywnych.
 |
 |
 |
Szczegóły budowy perydium H.decorus |
|
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster decorus jest gatunkiem nierzadkim, a w związku z dużą tolerancją siedliskową prawdopodobnie nawet pospolitym. Znany z wielu krajów Europy oraz z Ameryki Północnej. W Polsce zlokalizowany po raz pierwszy w 2008 roku.
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2008
Wyżyna Śląska – DF33, Siemianowice Śląskie, Lipiec 2009
Beskid Mały – DF 96, Koziniec k. Wadowic, Wrzesień 2012
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2014
Wyżyna Śląska – DF51, Chorzów, Sierpień 2018
|
UWAGI
 Charakterystyczna kolumella
 Grupa dojrzałych owocników
 Zarodnik H.decorus
|
Zarówno makroskopowymi jak i mikroskopowym szczegółami budowy Hymenogaster decorus znacznie różni się od innych gatunków w obrębie rodzaju. Jest jednocześnie gatunkiem o najbardziej nieustalonej pozycji taksonomicznej rozpatrywanym przez szereg autorów w najróżniejszych ujęciach.
Hymenogaster decorus został po raz pierwszy opisany przez braci Tulasne w 1843 roku (Tulasne,Tulasne 1843). W oryginalnej deskrypcji znajdujemy ewidentnie informacje o zarodnikach z wyraźnymi fałdami perysporium – gładkimi za młodu i ząbkowanymi w późniejszych fazach dojrzałości, oraz o charakterystycznym kształcie zarodników i braku wyrostka szczytowego. W pierwszej kompleksowej pracy na temat rodzaju (Dodge&Zeller 1934) zaproponowano synonimizację H. decorus z H. olivaceus motywując ją podobieństwem falbaniastych fałd perysporium w owocnikach w późnych fazach dojrzałości – pomijając jednak różnicę w budowie zarodników w okazach młodszych oraz cały szereg innych cech. W kolejnej pracy na temat Hymenogaster (Soehner 1962) autor prawidłowo zinterpretował pierwotną deskrypcję, uznając H. decorus za holotyp subsekcji Sacculosi (wol. tłum. workowe, w workach, ze skrzydłami, z falbanami) i potwierdzając jego status gatunku o kompleksowym i niepowtarzalnym zespole cech identyfikacyjnych. Zaznaczone przez braci Tulasne, ząbkowanie krawędzi perysporium zostało błędnie odczytane jako brodawkowana powierzchnia zarodnika przez autorów kolejnej pracy (Montecchi&Sarasini 2000) i H. decorus został opisany jako gatunek z brodawkowaną skulpturą utworzoną przez silnie pofałdowane perysporium. Takie ujęcie idealnie pasowało do innego gatunku, w związku z czym autorzy zaproponowali synonimizację H. decorus i H. verrucosus. Autorzy kolejnej pracy na temat Hymenogaster (Stielow et al. 2010) posunęli się o krok dalej – interpretując niejako wspólnie prace Soehnera oraz Montecchi&Sarasini i opisując H. decorus jako gatunek z zarodnikami wprawdzie zamkniętymi w workowatym perysporium ale z ornamentacją brodawkowaną lub brodawkowato-kolczastą. Tu zaproponowano synonimizację z gatunkiem który takiej charakterystyce odpowiada w największym stopniu – H. rehsteineri. Jeśli do powyższego wywodu dodamy uznawaną przez wielu mykologów niemieckich pracę (Gross et al. 1980) w której autorzy zaproponowali synonimizację H. olivaceus i H. citrinus na podstawie wątpliwych cech ekologicznych, uzyskujemy końcową, kuriozalną konkluzję:
H. citrinus = H. olivaceus = H. decorus = H. veruccosus = H. rehsteineri
… która najlepiej pokazuje jak wiele pracy wymaga taksonomiczne uporządkowanie rodzaju Hymenogaster.
|
